دریچه گاز کامل خودرو

یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم هوارسانی موتور خودرو، دریچه گاز (Throttle Body) است که وظیفه‌ی کنترل میزان هوای ورودی به موتور را بر عهده دارد. در واقع، زمانی که راننده پدال گاز را فشار می‌دهد، دستوری به باز یا بسته شدن دریچه گاز صادر می‌شود تا هوای بیشتری وارد موتور گردد. هرچقدر هوای ورودی بیشتر باشد، احتراق قوی‌تری رخ می‌دهد و توان موتور افزایش می‌یابد.

دریچه گاز در ظاهر قطعه‌ای ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین بخش‌های سیستم مدیریت موتور (EMS) محسوب می‌شود. خرابی یا آلودگی اندک در این قطعه می‌تواند مصرف سوخت را افزایش دهد، عملکرد موتور را دچار افت کند و حتی مانع از روشن شدن خودرو شود.

کاربرد و وظیفه‌ی دریچه گاز در خودرو

وظیفه‌ی اصلی دریچه گاز، کنترل حجم و سرعت جریان هوای ورودی به منیفولد ورودی موتور است.

این جریان هوا تعیین‌کننده‌ی مقدار سوختی است که ECU باید تزریق کند تا ترکیب دقیق هوا و سوخت جهت احتراق در سیلندر شکل گیرد.

به زبان ساده، دریچه گاز همان تنظیم‌کننده‌ی “نفس” موتور است. اگر هوای کافی وارد سیلندر نشود، احتراق ناقص رخ می‌دهد؛ و اگر بیش از اندازه وارد شود، سوخت کامل نمی‌سوزد و آلایندگی افزایش پیدا می‌کند.

در خودروهای انژکتوری امروزی، دریچه گاز با حسگرها و موتور برقی کنترل می‌شود تا نسبت دقیق سوخت و هوا همواره در شرایط بهینه باقی بماند.

جایگاه و نحوه‌ی عملکرد در سیستم هوارسانی

دریچه گاز در مسیر ورودی هوا، درست بین فیلتر هوا و منیفولد ورودی موتور نصب می‌شود.

نقشه‌ی عملکرد آن به این شکل است:

• هوا پس از عبور از فیلتر، وارد دریچه گاز می‌شود.
• داخل این قطعه، یک پروانه یا صفحه‌ فلزی مدور (Butterfly Valve) وجود دارد که با چرخش خود مسیر عبور هوا را تنظیم می‌کند.
• سیگنال پدال گاز (در مدل‌های برقی) یا سیم گاز (در مدل‌های مکانیکی) میزان باز شدن این صفحه را مشخص می‌کند.
• با افزایش هوای ورودی، ECU دستور تزریق سوخت بیشتر را به انژکتورها صادر می‌کند تا موتور قدرت گیرد.
• در لحظه‌ای که پدال گاز رها می‌شود، دریچه بسته‌شده و سرعت موتور کاهش می‌یابد.

در خودروهای جدید، باز و بسته شدن این دریچه با هماهنگی دقیق ECU انجام می‌شود و معمولاً به‌صورت کاملاً الکترونیکی است.

انواع دریچه گاز (بر اساس ساختار و سیستم کنترلی)

• دریچه گاز مکانیکی (سیمی)

در خودروهای قدیمی‌تر از قبیل پژو ۴۰۵ و مدل‌های کاربراتوری، یک سیم فلزی از پدال گاز به صفحه‌ی دریچه متصل است. با فشار پدال، مستقیماً صفحه می‌چرخد.

این نوع سیستم ساده، قابل اطمینان و ارزان است اما فاقد دقت و عکس‌العمل سریع مدل‌های برقی است.

• دریچه گاز برقی (Electronic Throttle Body)

امروزه در خودروهای مجهز به ECU پیشرفته (مانند سمند EF7، دنا، تندر ۹۰ و خودروهای روز دنیا)، دریچه گاز دیگر با سیم مکانیکی ارتباط ندارد، بلکه موتور الکتریکی و سنسور پدال گاز مقدار بازشدگی را کنترل می‌کنند.

در این سیستم، حسگر دریچه گاز (TPS) موقعیت دقیق صفحه را گزارش می‌دهد و ECU بر اساس شرایط رانندگی، میزان باز شدن را تنظیم می‌کند.

• دریچه گاز دوگانه یا چندمسیره (Multi-Throttle)

در خودروهای اسپرت یا موتورهای V شکل، از چند دریچه گاز استفاده می‌شود تا هر مجموعه سیلندر هوای مخصوص به خود را دریافت کند.

جنس و ساختار دریچه گاز

بدنه‌ی دریچه گاز معمولاً از آلومینیوم ریختگی یا آلیاژهای سبک ساخته می‌شود تا در برابر حرارت، خوردگی و فشار مقاومت بالایی داشته باشد.

صفحه‌ی دریچه از استیل ضد زنگ یا آلیاژ برنجی ساخته می‌شود که دارای محور چرخان دقیق و تحمل بالا در دماهای زیاد است.

اجزای اصلی دریچه گاز عبارت‌اند از:

• بدنه آلومینیومی: محل عبور جریان هوا و نگهدارنده اجزا.
• صفحه پروانه‌ای (Butterfly): قطعه دایره‌ای که زاویه‌اش میزان هوا را تعیین می‌کند.
• محور چرخان و بوش‌های لغزنده: برای حرکت نرم صفحه و جلوگیری از گیرکردن.
• فنر بازگرداننده: هنگام رها شدن پدال گاز، صفحه را به حالت بسته برمی‌گرداند.
• موتور برقی (در مدل‌های الکترونیکی): کنترل اتوماتیک زاویه بازشدگی دریچه.
• سنسور وضعیت دریچه گاز (TPS): تشخیص وضعیت باز و بسته بودن برای ECU.
• کانال عبور هوا در دور آرام (Idle Air Passage): جهت حفظ دور موتور در حالت خلاص.

اجزای مرتبط با دریچه گاز در سیستم موتور

• ECU یا واحد کنترل الکترونیکی موتور

  مغز سیستم است و دستور باز یا بسته شدن دریچه را بر حسب داده‌های سنسورها صادر می‌کند.

• سنسور پدال گاز (APP Sensor)

  میزان فشار پای راننده را اندازه گرفته و آن را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند.

• سنسور TPS (Throttle Position Sensor)

  میزان بازشدگی لحظه‌ای دریچه گاز را بررسی می‌کند.

• سنسور دمای هوا (IAT) و سنسور فشار هوای منیفولد (MAP)

  ECU از داده‌های این سنسورها برای تنظیم غنی یا رقیق بودن مخلوط سوخت استفاده می‌کند.

• انژکتورها و سیستم سوخت‌رسانی:

  داده‌های دریچه گاز مبنای زمان‌بندی تزریق سوخت توسط انژکتورهاست.

دلایل و علل خرابی دریچه گاز

چه در خودروهای ساده با دریچه گاز سیمی، چه در مدل‌های جدیدتر با دریچه برقی، نگهداری دوره‌ای و استفاده از قطعات اصلی اهمیت ویژه‌ای دارد. تمیز کردن منظم، نصب صحیح، اطمینان از سلامت سنسور TPS و استفاده از برندهای معتبر، عمر موتور را افزایش داده و از مصرف سوخت بالا جلوگیری می‌کند.

در نهایت، هر راننده‌ای که به سلامت موتور و کارکرد نرم خودروی خود اهمیت می‌دهد، باید دریچه گاز را نه‌تنها در زمان خرابی بلکه به‌صورت دوره‌ای بررسی و سرویس کند.

عملکرد دقیق این قطعه تضمین‌کننده‌ی احتراق کامل، مصرف بنزین بهینه و راندمان بالا در هر نوع خودرو است. دریچه گاز در معرض آلودگی، دوده، روغن و گازهای برگشتی PCV قرار دارد و ممکن است در اثر گذشت زمان یا شرایط کاری دچار خرابی شود. برخی از مهم‌ترین علل آن عبارت‌اند از:

• تجمع دوده و آلودگی روی صفحه یا دیواره داخلی:

  این دوده مانع بسته‌شدن کامل صفحه و ایجاد دور موتور بالا در حالت خلاصی می‌شود.

• خرابی سنسور TPS:

  موجب ارسال داده‌ی اشتباه به ECU و در نتیجه نوسان دور موتور یا شتاب ناگهانی می‌شود.

• ایراد در موتور برقی دریچه (در مدل‌های برقی):

  باعث باز یا بسته نشدن صحیح دریچه در هنگام فشردن پدال گاز می‌شود.

• فرسودگی فنر بازگرداننده:

  باعث می‌شود دریچه به حالت بسته کامل بازنگردد.

• نشت هوا از اورینگ یا محل اتصال مانيفولد و فیلتر:

  موجب تنظیم نادرست نسبت هوا به سوخت و لرزش در حالت درجا می‌شود.

• خرابی نرم‌افزاری یا تطبیق ندادن دریچه با ECU پس از شستشو:

  در خودروهای مدرن باید مقدار بسته شدن دریچه با دستگاه دیاگ مجدداً تنظیم شود.

علائم خرابی دریچه گاز

دریچه گاز کامل خودرو قطعه‌ای حیاتی در کنترل عملکرد موتور است که تنظیم جریان دقیق هوای ورودی را بر عهده دارد. درست مانند سیستم تنفس در بدن انسان، هرگونه آلودگی یا نقص در این قطعه، باعث اختلال در عملکرد کل موتور می‌شود. رانندگان معمولاً خرابی این قطعه را با نشانه‌های زیر احساس می‌کنند:

• افزایش نوسان دور موتور در حالت سکون
• روشن شدن چراغ چک موتور (Check Engine)
• کاهش یا افزایش ناگهانی شتاب خودرو
• خاموش شدن خودرو در حالت درجا یا ترافیک
• تنفس نامنظم موتور (Knocking)
• افزایش مصرف سوخت یا آلایندگی

در صورت مشاهده این علائم، اولین اقدام، شستشوی اصولی دریچه گاز و در صورت لزوم تعویض آن است.

تفاوت دریچه گاز در کلاس‌های مختلف خودرو

خودروهای اقتصادی (مانند پراید، پژو ۴۰۵):

دریچه گاز معمولاً از نوع مکانیکی (سیمی) است که ساختار ساده‌تری دارد. قطر عبور هوا کوچک‌تر و سنسورهای محدودتری دارد.

خودروهای کلاس متوسط و ملی (مانند سمند EF7، دنا، تندر ۹۰):

دریچه گاز برقی است که دارای موتور میکرو الکتریکی و سنسور موقعیت دوتایی (دو کاناله) جهت اطمینان از تطابق باز و بسته شدن است.

خودروهای اسپرت یا توربوشارژ:

دریچه‌های گاز در آن‌ها قطر بزرگ‌تر دارند و اغلب از جنس آلومینیوم مسابقه‌ای با واکنش بسیار سریع استفاده می‌شود.

در بیشتر موارد، دریچه‌ها به‌صورت دوگانه (Dual Throttle) برای هر Bank از سیلندرها طراحی می‌شوند تا پاسخ سریع‌تر به گاز فراهم گردد.

خودروهای دیزلی:

دریچه گاز ساختاری متفاوت دارد و بیشتر وظیفه کنترل جریان گازهای برگشتی EGR را بر عهده دارد تا نسبت هوا و سوخت را تعدیل کند.

زمان مناسب تعویض یا سرویس دریچه گاز

عمر مفید دریچه گاز تا حد زیادی به شرایط کاری خودرو بستگی دارد.

به‌صورت میانگین:

• شستشوی دریچه گاز: هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر (بسته به نوع سوخت و محیط)
• بازبینی و تمیزکاری کامل: همزمان با تعویض فیلتر هوا
• تعویض کامل دریچه گاز: بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر یا در صورت خرابی موتور برقی و سنسور TPS

در خودروهای برقی، پس از شستشو یا تعویض، باید فرآیند ری‌ست یا تطبیق دریچه گاز با ECU توسط دستگاه دیاگ انجام شود تا موتور در حالت درجا به‌درستی کار کند.

راه‌های پیشگیری از خرابی و نگهداری دریچه گاز

• همیشه از بنزین تمیز و فیلتر هوا باکیفیت استفاده کنید.
• هر چند هزار کیلومتر محل ورودی هوا و دریچه را از دوده تمیز کنید.
• در هنگام شست‌وشوی موتور، از ورود رطوبت به داخل سوکت دریچه جلوگیری کنید.
• اگر خودروی شما دارای دریچه گاز برقی است، از ضربه یا شستشوی پرفشار اطراف آن خودداری کنید.
• در صورت مشاهده خطای “Throttle Body” در دستگاه دیاگ، تعویض را به تأخیر نیندازید زیرا ممکن است موجب آسیب به ECU شود.

خرید دریچه گاز کامل در شیراز

در سیستم هوارسانی هر خودرو، دریچه گاز کامل نقشی حیاتی در کنترل ورود هوا به موتور دارد و به‌صورت مستقیم بر قدرت، مصرف سوخت و نرمی عملکرد موتور تأثیر می‌گذارد. اگر دریچه گاز به‌درستی کار نکند یا از کیفیت مناسبی برخوردار نباشد، موتور با نوسان دور، افزایش مصرف سوخت و کاهش شتاب مواجه می‌شود. از همین‌رو، انتخاب یک قطعه مطمئن و خرید از مرکز معتبر اهمیت حیاتی دارد.

در این میان، مجموعه‌ی آماد پارت در شیراز به‌عنوان یکی از تخصصی‌ترین مراکز پخش قطعات یدکی و الکترونیکی خودرو، به‌صورت ویژه اقدام به عرضه‌ی انواع دریچه گاز کامل از برندهای معتبر رادیکال، IPNC، کروز، دیاکو و عظام نموده است. این مجموعه با تجربه‌ی طولانی در تأمین قطعات اصلی و باکیفیت، توانسته اعتماد تعمیرکاران، فروشگاه‌های قطعات یدکی و مالکان خودرو را در سراسر جنوب کشور جلب کند.

اگر به‌دنبال خرید دریچه گاز کامل اصل در شیراز هستید، مجموعه‌ی آماد پارت بهترین انتخاب شماست. این مجموعه با عرضه‌ی محصولات از برندهای معتبری چون رادیکال، IPNC، کروز، دیاکو و عظام توانسته مجموعه‌ای کامل از قطعاتی باکیفیت را برای خودروهای داخلی و خارجی فراهم کند.